A Lưới, vùng rừng núi thuộc phía tây Thừa Thiên Huế, vùng đồi mênh mang ngút mắt những triền cà phê nối tiếp đến đỉnh núi, từng là nơi tạo nên dấu ấn anh hùng đậm nét trong chiến tranh. Những năm 2006, 2014 đoàn nhà văn Thừa Thiên Huế đã đến xã Hồng Bắc và thôn A Hưa (xã Nhâm) - nơi có địa danh đồi A Bia đánh thức những quá vãng bi hùng; và nhiều những mảng màu văn hóa độc đáo từ thiên nhiên cho đến tập tục lối sống của đồng bào lặng lẽ bừng hương sắc trong một không gian nhuốm dòng huyền thoại. Chuyên đề A Lưới - dòng sử thi về cội nguồn mây trắng, là góc nhìn mới về văn hóa và văn học nghệ thuật, là cuộc thâm nhập khám phá những lễ hội độc đáo; là dịp Sông Hương giới thiệu đến độc giả cả nước về một vùng đất hấp dẫn với núi rừng khá nguyên sơ cùng những tính cách đặc trưng của đồng bào các dân tộc Pa cô, Tà ôi, Bru-Vân Kiều, Katu, tạo nên một sắc thái riêng biệt dường như chưa được tôn vinh đúng mực.

Bạn đọc sẽ tưởng đến một đêm bên bếp lửa trong ngôi nhà Rông, “sau khi chú gà trống đứng chuồng thiu thiu giấc lành để rèn dưỡng thanh âm đánh thức bình minh mới”, là lúc vị già làng với chất dọng trầm thiêng diễn xướng sử thi AChât trong sự u hoài. Đó là những chuyến điền giã ghi lại nguyên gốc giá trị âm nhạc dân gian của đồng bào và nỗi băn khoăn về phương hướng bảo tồn đang dần bị thời gian bào mòn, quên lãng. Đó là câu chuyện cổ về nguồn gốc của người Pa cô để đến nay họ xem con chó là vật tổ của mình mang đến nhiều suy ngẫm về mối khúc mắc giằng xé giữa tội loạn luân và bảo tồn nòi giống thời sơ khai. Hay đó là hành trình làm sáng tỏ biểu tượng văn hóa tâm linh “A poal” khá hấp dẫn. Càng thú vị hơn khi tìm hiểu về những món ăn rất riêng của đồng bào mà “ẩn sâu trong mỗi nguyên liệu, mỗi món ăn là cả một câu chuyện văn hóa, một vấn đề tín ngưỡng”.

Qua chuyên đề này, mảng bút ký, truyện ngắn và thơ sẽ giúp bạn đọc có dịp hòa mình vào các vũ điệu trong lễ cầu mùa, về Mẹ Lúa và những lễ trọng của đồng bào, về những câu hát tình trong những đêm đi sim đang dần chìm vào huyền thoại và những mẩu chuyện đặc trưng được chắp vá từ những nhân vật chính của núi rừng A Lưới.

Vẫn còn rất nhiều đề tài khác BBT chưa có dịp đề cập trong Chuyên đề, như dấu ấn đặc trưng của kiến trúc cộng đồng tạm gọi là Roon; về nhóm người Việt từ nông thôn thành phố di cư lên núi ở với đồng bào đã nhón lấy từ trong kho tàng văn học dân gian những ca dao, câu đố, dân ca, đồng dao, vè cho đến tục ngữ, truyện kể hòa nhập vào cộng đồng mới. Đặc biệt là vấn đề biến đổi về tự nhiên, sự biến đổi về tập tục của đồng bào trong giai đoạn di dân “mở cửa” đan xen nhiều lối sống mới du nhập. Đành hẹn một dịp khác.

Sông Hương  
(TCSH327/05-2016)